Ülkemizde kısa bir süre önce yapılmış olan Karayolları kamulaştırma uygulamalarını takip kentsel dönüşüm işlemler devam ediyor. HES ve enerji nakil hatları kapsamı içerisinde yer alan acele kamulaştırma devamlı olarak Türkiye’de gündeme geliyor. Peki, acele kamulaştırma nedir? Acele kamulaştırma işlemleri Kamulaştırma kanunu içerisinde yer alan 27. Maddesine dayanılarak ülkemiz tarafından uygulanmaktadır. Bu kanun uygulamasına göre Bakanlar Kurulu kanunu içerisinde yer alan yurt savunması ihtiyacına veya acillik durumuna göre olağanüstü zamanlar içerisinde taşınmaz durumda yer alan mallara el konulmaktadır.
Acele kamulaştırma işlemleri kamulaştırma uygulamalarının tamamlanması sırasında ortaya çıkabilecek olası problemlere zemin hazırlamaktadır. Kamulaştırma uygulaması ile beraber acele kamulaştırma arasında yer alan en önemli farklardan bir tanesi ise kıymet takdiri dışında yer alan uygulamaların daha sonra tamamlanmasıdır.
Acele kamulaştırma Uygulaması
Kanun içerisinde yer alan maddelere göre acele kamulaştırma uygulaması Türkiye’de üç durumda yapılmaktadır. Bu durumlardan ilki ülke savunmasını sağlamak için devlet tarafından acele kamulaştırma uygulanması olarak önümüze çıkmaktadır. Bu uygulamalar içerisinde acele kamulaştırma kararı günümüzde Bakanlar Kurulu tarafından verilmektedir.
Kamulaştırma uygulanmak istenen alanın sadece ülke savunması konusunda kullanılması durumunda bu koşulun bir diğer maddesi olarak yer almaktadır. Ülkenin yaşamaya devam ettiği seferberlik ve savaş durumunda ya da böyle bir koşulların kısa süre içerisinde ortaya çıkabileceği kriz ve gerginlik zamanları içerisinde Bakanlar Kurulu’nun kararı ile beraber askeri hastane, yol ve köprü ya da askeri üs yapılmak üzere ihtiyaç duyulan taşınmazlara devlet tarafından el konulmaktadır.
İkinci durum ise yine Bakanlar Kurulu aracılığı ile aciliyet durumuna karar verilen konular yer almaktadır. Kentsel dönüşüm uygulamaları ve HES projeleri bu durum kapsamı içerisinde yapılan acele kamulaştırma uygulamaları arasında bulunmaktadır.
Acillik durumuna karar verilen koşulların kapsam ve çerçevesinin belli yer almaması, bu konularda mülkiyet hakkının sınırlandırılmasında yönelik farklı kavramların ortay çıkmasına yol açabilmektedir. Üçüncü durum ise özel kanunlar ile belirlenmiş olan olağanüstü uygulamaları içerisinde tutmaktadır. Bu tür koşullarda acele kamulaştırma yapılma yetkisi idare tarafından verilmektedir.
Hangi Durumlarda Yapılır?
İlk olarak Kıymet Takdir Komisyonu kamulaştırma uygulanacak olan alan için kıymet takdiri gerçekleştirilmektedir. Kamulaştırma uygulaması yapılacak olan bu kıymet takdiri kamu tarafından bitirilmektedir.
Kamulaştırma uygulamalarında ise aciliyet sebebiyle yapılacak olan kamulaştırma uygulamasının hemen sonrasında başlamaktadır. Bu uygulamalar kamulaştırma bedelinin tespiti olarak ortaya çıkmaktadır.
Kamulaştırma uygulaması dava şeklinde ortaya çıkmaktadır. Öngörülen taşınmazlar konusunda kamu mahkemeye başvurularak taşınmazın değerini tespit ettirmekte ve kamulaştırma kararı alınmasına neden olmaktadır.
Mahkeme taşınmazın kamu yararına ortaya çıktığını ve Kıymet Takdir Komisyonu aracılığı ile belirlenmiş olan değerinin mal sahibinin banka hesabına yatırılmasına karar vermektedir. Bu konu davanın kabul edilmesi anlamına gelmektedir. Bu uygulama ile mal sahibi ile kısa süre içerisinde uzlaşılarak taşınmazın satın alma işlemi tamamlanmaktadır.
Uzlaşma sağlanamadığı konularda ise idare kamulaştırma bedelinin tespiti için dava açabilmektedir.
Kamulaştırma Bedeli
Karar verilen taşınmazların sahibi ile idare arasında kamulaştırma işlemini takip edecek olan 6 ay için anlaşma sağlanması gerekmektedir. Sağlanamaması durumunda idare tarafından kamulaştırma bedelinin tespiti gerekmektedir. Bu dava sonucunda ortaya çıkarılan taşınmaz bedeli idare tarafında bankaya yatırılacak olan bedelden farklı olması durumunda esas bedel olarak dava sonucunda belirlenmiş olan bedel esas alınarak hesaplanmaktadır. Eğer acele kamulaştırma işlemini takip edecek olan 6 ay içerisinde idare aracılığı ile bedel davası açılmazsa, taşınmazın sahibi tazminat davası açabilmektedir.
