İstanbul’un hem ilk kilisesi hem de ilk müzesidir Aya İrini Kilisesi. Bu adı “Kutsal Sulh” anlamına gelen Aziz İren isminden almaktadır.
Aya İrini Tarihi
Aya İrini adını, “Kutsal Sulh” anlamına gelen Aziz İren isminden almaktadır. Aya İrini’nin yaklaşık 2.500 yıllık bir tarihi vardır. Efsanevi geçmişe sahip olan Aya İrini, Ayasofya’dan sonra Roma döneminden kalan en büyük mabettir. 588 Konsülü ‘de Aya İrini’de toplanmıştır. Bugünkü Aya İrini, Konstantin zamanında yapılan kilise değildir. Yapının orijinal olanı 532 Nika ayaklanmasında yanmıştır ve İmparator Jüstinyen tarafından yenisi inşa ettirilmiştir. Aynı yüzyıl içerisinde bir kez daha yansa da bu sefer yıkılmamıştır ve onarılması yetmiştir. 738 yılındaki depremde zarar gören kilise onarılırken tüm apsisleri ve tavanı yeni fresklerle, mozaiklerle süslenmiştir. İkonoklazma döneminde diğer tüm ibadethanelerde olduğu gibi bütün tasvirleri kapatılmıştır. Osmanlı döneminde Fatih Sultan Mehmet ise 1453 fethinden sonra kiliseye dokunmamıştır.
Topkapı Sarayının ilk sıra surunun ardında kalan mabet, iç cephane olarak kullanılmıştır. Saray muhafızlarının silahlarının bakım ve onarımları orada yapılmıştır. 18.yüzyılda 3.Ahmet Dönemi’nde ise Harbiye Nezareti’nin silah deposu olarak kullanıldı. Yapının kuzey yönüne ise silahhane yazılı bir kitabe eklendi. Zaman içerisinde depodaki silahlar eskiyip antika haline geldi ve Sultan Abdülmecit’in emriyle silah müzesine dönüştürüldü. Osmanlı Devletinin ilk müzesi olma özelliği taşıyor ve ilk silahlar koleksiyonu, eski eserler koleksiyonu olarak iki bölüme ayrıldı ve ziyarete açıldı. Aya İrini müzesine imparatorluğun diğer bölgelerinden eski silahlar getirildiği biliniyor. Cumhuriyet Dönemi’nde ise Ayasofya Müzesi’ne bağlanıyor ve 1949 tarihine kadar askeri müze olarak kullanılıyor. Harbiye Askeri Müzesi açıldıktan sonra bu işlevini yitiriyor ve zaman zaman bakıma alınıyor. 1983 yılından beri de çeşitli sanatsal etkinlikler için kullanılıyor.
Aziz İren’in Romaya Etkisi
Aya İrini Kilisesi’ne ismini veren Penelope isminde genç bir kadındır. Efsaneye göre Büyük Kostantin’in şehri başkent yaparak yeniden imar ettirdiği dönemde birçok Romalı gibi o da Konsantinopolis’e gelmiştir. Penelope, inançlı bir hristiyandır ve Roma halkını Hz. İsa ile tanıştırmak için çaba harcar. Ancak bunu reddeden Pagan Romalılar, Meryem Ana’yı inkar etmesi ve Paganizm’e tabii olması için Penelope’ye çeşitli işkenceler yaparlar. Önce yılanlarla dolu kuyunun içerisine atarlar ama yılanlar gece boyunca ona ilişmezler. Ardından Penelope’y büyücülükle suçlayıp taşlarlar, atlara bağlayıp saatlerle sürüklerler. Penelope hiçbirisinden zarar görmeyince Romalılar biat ederler. Rivayete göre ise Hristiyanlık ile tanışan İstanbul halkı taşkınlık yapmaz ve yüzyıllardır ara ara süren isyanlar son bulur. Bunun üzerine İmparator Konstantin, Penelope’yi azize ilan ederek “Kutsal Barış” anlamına gelen St Hagia Eirene ismini verir ve onun onuruna Aya İrini Kilisesi’ni yaptırır. Kiliseyi yaptırdığı yer ise fazlaca anlamlıdır. Aya İrini Kilisesi, Pagan Jüpiter tapınağının üstündedir.
Aya İrini Kilisesi Nerededir ve Nasıl Gidilir?
Aya İrini İstanbul’da Fatih’te bulunur. Özel aracı ile gidecek olanlar E5 yolu üzerinden Eminönü istikametine doğru ilerlemeleri gerekiyor. Bu istikamet üzerinde Sultan Ahmet tabelasının yazılı olduğu yere sapmanız ve aracınızı buraya park ederek yaya olarak devam edebilirsiniz. Özel aracı olmayanlar ise Kabataş tren hattını kullanmaları yeterli olacaktır. Sultan Ahmet istikametinden geçen trenden inerek yaya olarak kiliseye çok rahat bir şekilde ulaşabilirsiniz.
