Brütalist mimari kelime anlamı olan brüt betondan geliyor. Fransızca bir kelime olan beton’un işlenmemiş haline (beton brut) Brütalist deniyor. Betonu döküyorsunuz üzerine hiçbir işlem uygalmıyorsunuz. Sıva yok, alçı yok, boya yok sadece ham beton var. Belki koruyucu bir madde sürebilirsiniz…
Brütalizm bir nevi yokluktan çıkmış diyebiliriz. İkinci dünya savaşından sonra 50’li, 60’lı yıllarda moda olan Brütalist mimari Avrupa’nın ikinci dünya savaşından sonra yıkılan şehirlerinde sıklıkla görülür. Brütalist mimarinin ana malzemesi ekonomik, pratik ve kolay bulunan bir malzeme olmasıyla öne çıkan betondur. Günümüzde pek görme şansınız yok. Çünkü yasalara göre betonu ham halinde kullanmanız oldukça zor. Belki bahçe duvarlarında ve peyzaj alanlarında görebilirsiniz…
Özellikle Avrupa’da örneklerine sıklıkla karşılaşılabilecek olan Brütalist binaların ortak noktalarından bir tanesi ise binaların baş döndürücü boyutları olmasıdır. Basit mimari malzeme kullanılarak inşa edilen Brütalist mimari örnekleri genellikle tekrarlanan geometrik şekillere sahiptir.
1980’li yıllarla birlikte Brütalist mimari tarihten silinmeye yüz tutmuştur. Ancak akımın son yıllarında, yapılan eleştirilerin de etkisiyle bazı brütalist mimarlar, devasalık eğiliminden vazgeçmiş ve projelerine yavaş yavaş daha yumuşak ve yuvarlak hatları sokmaya başlamışlardır. Bununla birlikte, Brütalizm’in günümüzdeki nadir örnekleri, bu devasa versiyondan çok bildiğimiz anlamdaki Brütalist binaları elden geçirip, onları ekstra renk ilaveleriyle daha modern bir dokunuş eklemeye çalışmaktadır.
Brütalist mimariye eleştiriler de var
Brütalist mimariyle tasarlanan binalar bazılarına korkunç gelebilir. Brütalizm akımını savunanlar kadar eleştirenler de var. Eleştirilerin odak noktası ise Brütalist mimariyle yapılan binaların herhangi bir ruhu yansıtmadığı ve beton yığını olduğu şeklinde.
Brütalist binaları, malzeme kullanımı dışında da tanıyabileceğimiz ortak noktalar var elbette ve bunlardan biri binaların baş döndürücü boyutları. Genellikle basit malzeme kullanılarak inşa edilen Brütalist mimari örnekleri genellikle tekrarlanan geometrik şekillere sahiptir
Brütalist mimari örnekleri
Trellick Kulesi
Londra Belediyesine ait ünlü mimari yapılardan biri olan bu 31 katlı dev beton yapı endişe verici unsurlara sahip olması nedeniyle diğer yapılardan ayrışmaktadır. Binada yer alan 217 daire asansörden ve servis kulesinden ayrı inşa edilmiştir. Daireler her 3 katta bir havada asılı beton köprüler ile asansöre bağlanmaktadır.
Hemeroscopium Evi
Hemeroscopium Evi
Madrid, İspanya, 2008
Ensamble Studio’nun sahiplerinin evi olan bu yapı, hüner gösterişi için yapılmıştır. Yapıda dev beton gövdeyi cam bir duvar taşımaktadır. İnşaası bir yıl süren binanın, prefabrik strüktürü sadece yedi günde yerleştirilmiştir. Ev sahibesinin “güvenli alanın dışında bir mimari” olarak nitelendirdiği bu yapıda dikkat çeken temalardan biri de beton unsurlar ve strüktürün öne çıkarıldığı dev yüzme havuzudur.
Centre Georges Pompidou
Bu akımın temel inşaat malzemesi beton olsa da, benzer şekilde soğuk ve ham bir görüntü veren açıkta bırakılmış tuğlanın kullanıldığı brütalizm örneklerine rastlamak da mümkündür. Brütalizmin modern bir varyantı olarak akla gelen ilk ve en etkileyici örneklerden biri Renzo Piano ile Richard Rogers’ın eseri olan Centre Georges Pompidou. Mimarlar burada, çelik ve cam gibi malzemeyi tamamen çıplak bırakarak, binanın tamamına modern ve brütal bir güzellik katmayı başarmışlardır.
