Dünyanın ilk tapınağı olarak bilinen Göbeklitepe Şanlıurfa sınırları içinde bulunur. Günümüzden tam 12 bin yıl önce inşa edilen Göbeklitepe şehir merkezine 15 km mesafede bulunur.
1995 yılından beri Urfa’da Göbeklitepe’de çalışmalar devam ediyor. Tarihteki en eski ibadet merkezi olarak Göbeklitepe gösteriliyor. Daha sonra 7 bin yıl önceden kalan İngiltere’deki Stonehenge ve 7500 yıl önceden kalan Mısır piramitleri gösteriliyor.
Göbeklitepe Nerede?
Göbeklitepe Şanlıurfa’nın 20 km kuzeydoğusunda bulunan Örencik Köyü yakınlarında yer alıyor. Göbeklitepe yaklaşık 300 metre çapa ve 15 metre yüksekliğe sahip.
Göbeklitepe Nasıl Ortaya Çıkarıldı?
1963 yılında İstanbul Üniveristesi ile Chicago Üniveristesi ortak çalışma ile bölgeyi inceler ancak kayda değer görmez. Daha sonra 1983 yılında tarlasını süren çiftçi Mahmut Kılıç bulduğu oymalı taşı müzeye götürdü. Ancak eser başlarda sıradan bir arkeolojik bulgu sanıldı. Urfa Müzesi’nde eser sergilenmeye başlandı.
1995 yılında arkeolog Prof. Klaus Schmidt öncülüğünde Alman Arkeoloji Enstitüsü’nün desteğiyle yapılan kazı çalışmaları ile buradaki kalıntıların yerleşim amaçlı kullanılmadığı anlaşılmıştır.
Tarihçesi
Çanak Çömlek Öncesi Neolitik A Dönemine (M.Ö 9.600 – 7.300) ait olan Göbeklitepe tepe üzerine inşa edilmiştir. Alanda yuvarlak biçimli çok sayıda yapı bulunur.
Göbeklitepe’de bulunan yapılardan 6 tanesi gün yüzüne çıkarılmıştır. Toplamda ise 20 adet olduğu biliniyor. Heykel görünümlü yapıların dini amaçlı olarak yapıldığı biliniyor. Bu yüzden Göbeklitepe ilk tapınak olarak bilinir.
Tarihi Kalıntılar
Taş devrinden kalan bu tapınaklar yapılış şekli itibariyle ortak bir özelliğe sahipler. T biçimindeki sütunlarla çevrilen tapınağın merkezinde de karşılıklı iki tane T şeklinde sütun bulunuyor. Bu sütunların boyları 3-6 metre arasında değişiyor. Bu sütunların aslında insan tasvirleri olduğu düşünülüyor. Sütunlarda el ve kol tasvirleri dikkat çekiyor. Ayrıca üstlerine işlenen hayvan tasvirleri de bulunuyor.
Sütunların ağırlıkları 40-60 ton arasında değişiyor. İlkel bir dönemde sadece el aletleri varken bu sütunların nasıl taşındığı ve dikildiği soruları merak uyandırıyor. Ancak halen çözülebilmiş değil.
Bu sütunlarda en çok boğa, yaban domuzu, tilki, yılan, turna ve yaban ördeği gibi hayvanlar göze çarpıyor. Sütunlardan birinde ise aslan kabartması dikkat çekiyor. Ayrıca burada yapılan araştırmalar gösteriyor ki buğday ilk olarak bu tepenin eteklerinde yetiştirilmiştir.
Göbeklitepe yapıldıktan yaklaşık bin yıl sonra toprak ve çakmaktaşları ile gömülmüş. Neden gömüldüğü halen cevabı bulunamayan sorular arasında yer alıyor. Bundan tam 12 bin yıl öncesine ait olan yapıların nasıl tasarlandığı ve yapıldığı merak ediliyor.
