Halet Çambel Yalısı İstanbul Boğazı üzerinde Rumeli yakası bölgesinde Arnavutköy Kuruçeşme caddesi üzerinde yer almaktadır. Arnavutköy ilçesinde Amerikan Koleji’nin giriş bölgesinde 1820 tarihinde kurulan yalı Sultan II. Mahmut’un emrinde çalışan Ermeni asıllı bahçıvanı tarafından yaptırılmıştır. 1836 tarihine gelindiği zaman Osmanlı Ordusunun modernleştirilmesi adına ülkeye giriş yapan Alman General Helmut Moltke bu yalı içerisinde ikamet etmiştir. 1930 tarihinde Ermeni Bahçıvan Fransa’ya göçmesi ile beraber yalıyı Berlin büyükelçisi olarak görev alan İsmail Hakkı Paşa tarafından satın alınmıştır. Miras yolu ile beraber Halet Çambel’e kalmıştır.
Halet Çambel Kimdir?
Halet Çambel kimdir? 1936 Olimpiyatlarına katılan ilk bayan sporcu olarak bilinmektedir. Daha sonra ise Arkeoloji dünyası üzerinde çalışmaları ile adından söz ettirmiş bir profesördür. Bu yapı eski zamanlarda bir yalı olarak yer alıyordu. Daha sonra sahil yolunun gerçekleştirilmesi ile yapı sahilhane durumuna gelmiştir. Yalının mimari özellikleri arasında ampir üslubu kullanılarak yapılmış olup üç katlı bir yapıdır. Yalı ahşap ile beraber bağdadi şeklinde yapılmış üst iki kat cumbalı olarak yer almaktadır. Üst katta yer alan cumbaların yan tarafında bulunan balkonlar 1930 yıllarında yapılmış olup Orijinal olarak yer almamaktadır. Giriş katında yer alan pencerelerin üstü yuvarlak şekilde bulunmaktadır. Arnavutköy yalıları içerisinde bahçesi olan tek yalı çeşidi olarak bulunmaktadır. Orta cumbadan denize üç pencere yan tarafında ikişer adet pencere yer almaktadır. Yalı aşı boyası renginde bulunmaktadır.
Kırmızı Yalı adı ile anılan bina restorasyonu sağlanarak bağışlanma amacına uygun şekilde araştırma merkezi olarak yer alıyor. Prof. Dr. Halet Çambel’in Kırmızı Yalı adı ile anılan yalısı kültüre, sanata ve bilime büyük katkılar sunabilecek bir zenginlik odağı olarak yer alıyor. Yalının restorasyon proje uygulamalarının sorumlusu Y Z. Ayşe Güngör, 1970 tarihinde 1. dereceden tescillenmiş olan yapının proje yürütücüsü ise Boğaziçi Üniversitesi olarak yer alıyor. Boğaziçi Üniversitesi, bina ve bahçenin zamanın tarihsel ve mimari durumunu göz önünde tutarak, 2009 tarihinde Halet Çambel Yalısı’nın restorasyonunu içermiş olan kapsamlı bir proje uygulanmıştır. Söz konusu proje uygulamaları yalının bağışlanma amacına uygun şekilde bir bilimsel araştırma merkezi olarak kullanılmaktadır.
Özel Bahçe
Bilinen tarihi ile beraber yaklaşık olarak 200 yıllık olan Halet Çambel Yalısı’nın önemli özellikleri arasında 8 dönümlük bir bahçesi bulunmasıdır. Binanın temelleri bilinen tarihi ile 1820’lerde atılmış olmasına rağmen bahçelerin tasarımı ve altyapı bölgesine düzeni daha eski bir döneme gelmektedir. Halet Çambel Yalısı’nın en önemli özellikleri arasında bina yapısında daha da eski olan peyzaj ve bahçe bölgesinin, bina ile birlikte esas tasarımını korumaktadır.
Bahçe üzerinde pek çok çiçek ve ağaç yer almaktadır. Bununla beraber yalı üzerinde bir tane serinleme mekanı yer almaktadır. Bu zamana kadar nadir şekilde ulaşabilmiş Fars asıllı bir bahçe tasarımı olarak bulunan serdap örneği de Halet Çambel Yalısı’nın arka avlusu bölgesinde yer almaktadır. Söz konusu bulunacak olan mekân, kısmen yeraltına ve bahçe üzerine açılan serin bir taş oda olarak yer almaktadır. Günümüzde nadir şekilde bulunan bu önemli öğelerin İstanbul Halet Çambel Yalısı’nda korunmuş olması da önemli bir ayrıcalık olarak bulunmaktadır.
