1913 tarihinde çıkarılan İl Özel İdaresi Kanunu üzerinde yönetim taşınır ve taşınmaz mallara sahip, özel görevleri gerçekleştiren tüzel kişi olarak belirlemiştir.
İl özel idareleri, Osmanlı zamanında bu yana devam eden, ülke bütünlüğünün korunması endişesiyle, sembolik görevler yapar duruma getirilmiştir. Yasayla verilmiş olan görevlerin hemen hepsi, merkezi yönetim tarafından üstlenilmektedir.
İl özel idarelerinin geliştirilmemesi yerel yönetim reformu çabalarını başarısız hale getirmektedir. İl özel idaresinin üç organı yer almaktadır. İl genel meclisi, il daimi encümeni ve validir. İlk iki organ karar organı olarak görev almakta, vali ise il tüzel kişiliğinin yürütme organı olarak bilinmektedir.
İl Genel Meclisi
Kanunlara göre il özel idaresi üzerinde yer alan genel karar organları arasında yer alan il genel meclisi, ilçeler adına seçilecek olan üyelerden bir araya gelmektedir. İl genel meclisi üyelerinin görev süreleri ise beş yıl olarak hesaplanmıştır. Üye sayısı o il içerisinde yer alan ilçe sayısına ve ilçelerin nüfusuna göre değişim göstermektedir. İl genel meclisi üyeliklerine genel olarak partiler aday göstermektedir.
İl genel meclisi, Mayıs ve Kasım ayları içerisinde olağan olarak toplanmaktadır. Toplantı süreleri en çok otuz gün olarak hesaplanmıştır. Kasım ayı toplantılarında dönem başı toplantısı olarak kabul edilmektedir. Yasa içerisinde kararlaştırılmış olan otuz günlük süre içerisinde görüşmeler tam olarak sonuçlanmaması durumunda meclis toplantısı 10 gün daha uzamaktadır. Yasa, uzatma nedenlerinin ise İçişleri Bakanlığı’na bildirilmesi gerekmektedir.
İl Genel Meclisi’nin başkanı seçimle gelmemektedir. Başkanlık görevi merkezin bir organı olarak er alan Vali tarafından yürütülür. İl genel meclisi, il özel idaresinin karar organı olarak göre almaktadır.
İl Daimi Encümeni
İl özel idaresinin diğer karar ortanı ise il daimi encümenidir. İl genel meclisi encümene beş asıl, beş yedek üye seçmektedir. Encümen bir yıl görevde kalmaktadır.
Yasa, encümene seçilmek istenen üyelerin ayrı ilçelerden olmasını istemektedir. İlçe sayısı beşten az olduğu zamanlarda ise, nüfusu en çok olan ilçeden iki üye seçilmektedir. İl daimi encümenine vali ya da yardımcısı başkanlık etmektedir. Başkan aracılığı ile getirilmeyen alanlarda ise görüşme yapılmamaktadır. Vali, il daimi encümeni kararlarında il genel meclisine göre daha sınırlı yetkisi yer almaktadır.
Vali
Vali, ilde hem genel idarenin başkanı, hem de il özel idaresi içerisinde görev olarak yürütmeden sorumludur. Merkez aracılığı ile atanacak olan vali, il özel idaresinin başında yer almasından dolayı bu mahalli idarenin merkez üzerinden bağımsızlığı, özerkliği düşmektedir.
Özel idare sisteminde yürütme organı olarak görev alan vali, meclisin ve encümenin almış olduğu kararları yürütmektedir. Genel meclise sunulmak istenen bütçe ve çalışma programlarını hazırlamaktadır. Her iki organın gündemini düzenleyen Vali, il özel idaresi bünyesinde tüzel kişiliğini temsil etmektedir.
