Hukuki kavramlar olan müşterek ve müteselsil sorumluluk zaman zaman birbirlerinin yerine ikame edilseler de aslında çok farklı anlamlara gelmektedirler. Gerek kelime manaları gerekse de hukuk dünyasında oldukça önemli farklara sahip olan bu iki kavramı ayrı ayrı ele alalım.
Müşterek Sorumluluk
İştirak etmek fiilinden gelen müşterek kelimesi türkçe dilinde ortak kelimesi ile anılmaktadır. Bu bakımdan müşterek sorumluluk var olan borca ortaklığı ifade etmektedir. Bir ortaklık söz konusu olduğu için her bir ortağın kendi payına düşeni kadar sorumlu tutulması söz konusu olacaktır.
Daha iyi anlaşılması açısından örnek verecek olursak müşterek sorumluluk kapsamında olan 4 bin liralık bir borcun 4 kişi arasında eşit şekilde üstlenildiğini varsayalım. Bu durumda her bir kişinin biner liralık borcu bulunmaktadır. Alacaklı kişi bu 4 kişinin her birisine ayrı ayrı başvurarak alacaklarını istemesi gereklidir. Sadece birisine başvurarak 4 bin lira istemesi durumunda diğer kişiler açısından herhangi bir sonuç doğurmayacaktır ve hak kaybı söz konusu olabilecektir. Ancak aşağıda da göreceğimiz üzere müteselsil sorumlulukta tam tersi söz konusu olacaktır.
Müteselsil Sorumluluk
Silsile halinde devam eden anlamına gelen müteselsil kelimesi topyekûn bir sorumluluğu kast etmektedir. Bu kapsamda var olan borçtan birden çok kimse tamamıyla sorumludur. Buna göre sadece kendine düşen payı ödeyerek borçtan kurtulması söz konusu olmayacaktır. Örnek olarak yukarıdaki örneği uyarlayalım. 4 bin liralık borcun müşterek sorumluluk kapsamında değil de müteselsil sorumluluk kapsamında olduğunu düşünelim. Bu durumda alacaklı her bir borçluya başvurarak borcun tamamını ödenmesini talep edebilir. Borçlular ise borcun tamamını ödemekle sorumludur. Yani sadece kendi payına düşen bin lirayı yukarıdaki örnekte olduğu gibi ödeyerek kurtulması söz konusu olmayacaktır. Geri kalan 3 bin lira için sorumluluğu devam edecektir.
Görünüşte müteselsil sorumluluk saçma gibi görünse de aslında alacaklının işini kolaylaştırma amaçlanmıştır. Aksi takdirde aralarında anlaşacak olan borçlulardan para tahsil etmek bir hayli güçleşecektir. Müteselsil sorumluluk kapsamında bir kişiden tüm borçların tahsil edilmesi durumunda ise o kişinin rücu hakkı ortaya çıkacaktır. Yani diğer borçlulardan ödediği fazla miktarı talep edebilecektir.
Müşterek ve müteselsil sorumluluk hukukçular tarafından dahi karıştırılabilen hususlardan birisidir. Gayrimenkul alım satımlarında da ortaya çıkan bu durumun iyi kavranması alacak davalarında son derece önemlidir. Yanlış algılanması hak kayıplarına ve borcun tahsil edilememesine neden olacaktır. İşte böylesi bir durumla karşılaşmamak adına ikisi arasındaki ayrım iyi yapılmalıdır.
Ayrıca bazı belgelerde müşterek ve müteselsilen borçlu olanlardan tahsiline şeklinde bir ibare de kullanılabilir. Bu durumda tüm borçlular değerlendirmeye katılmış olur ve her birisinden alacak talep edilebilir. Müştereken sorumlulukta özellikle zamanaşımına da dikkat edilmesi gerektiğini belirtelim. Zira müşterek sorumlulukta zamanaşımı her birey için ayrı işlemektedir.
