İstanbul Üsküdar’da bulunan Serasker Rıza Paşa Yalısı Vaniköy çevresinde yer alan yalılardan biridir. On dokuzuncu yüzyıldan kalma bu yalı tam olarak yapıldığı dönemin tipik özelliğini gösterir. Sarasker Rıza Paşa Yalısı sivil mimari örneği ile yapılır.
On dokuzuncu yüzyılda Osmanlı Devletinde pek çok yalı yapılır. Bu yalılarda da daha çok Osmanlı mimarisi yanında batı mimarisi de bulunur. Genellikle de İtalyan mimarlar tarafından yapılan bu yalılar sivil mimariye ait örnekler olarak adlandırılır.
Serasker Yalısı da aynı diğer yalılar gibi Boğaz’a bakan tarafında ince işçilik gözlemlenir. Çünkü Boğaz yalıları incelendiğinde büyük çoğunun boğaza bakan cephelerinin özel bir şekilde dekore edildiğine şahit olunur. Boğaza bakan cephelerinde daha çok sadelik tercih edilirken; boğaz cephesi tüm ihtişamı ile insanları selamlar. Bu sayede de Boğaz’da eşsiz bir güzellik görüntüsü yakalanır.
Serasker Rıza Paşa Yalısı Hakkında Bilgi
Serasker Rıza Paşa Yalısı’nın on dokuzuncu yüzyılın sonunda yaptırıldığı bilgisi bulunur. Buna göre de Sultan Abdülaziz zamanında yalı yaptırılır. Yalının ilk sahibi ise Mustafa Suphi Paşa olduğu kayıtlarda yerini alır.
Mustafa Suphi Paşa Abdülaziz zamanında çeşitli devlet rütbelerinde görev alır. Maybeyn Başkâtibi olarak bilinir. Osmanlı Devleti’ne büyük yardımları bulunan Mustafa Suphi Bey’e Sultan Abdülaziz bu sarayı hediye eder. Mustafa Suphi Bey’de ölene kadar bu yalıyı kullanır. Mezarı ise Süleymaniye Cami içerisinde yer alır.
Mustafa Suphi Bey öldükten sonra Sultan Abdülaziz bu sefer yalıyı Serasker Rıza Paşa’ya verir. Yalının adı da onun ismi ile anılır. Serasker Ali Rıza Paşa uzun yıllar bu yalıda yaşar. Öldükten sonra ise yalı el değiştirir. Rıza Paşa ünlü ve zenginliği ile nam salan bir Seraskerdir. Bu nedenle de öldükten sonra bile yalı Serasker Rıza Paşa Yalısı olarak adlandırılır. Ali Rıza Paşa Meşrutiyet’in ilanından sonra sürgüne gönderilir. Bir süre Fransa’da farklı görevleri yerine getirir. Daha sonra İstanbul’a gelir ve burada hayatını kaybeder. Kadıköy Çarşısından Bahriyeye kadar uzanan alana kendi döneminde Rıza Paşa Caddesi denirdi. Günümüzde ise o cadde Serasker Caddesi olarak adlandırılır. Serasker Rıza Paşa Yalısı hakkındaki bilgi veren kaynaklar yalının Rıza Paşa zamanında tam olarak görkemli haline sahip olduğunu da belirtir.
Serasker Rıza Paşa Yalısı Mimarisi
Serasker Yalısı iki katlı ve oldukça görkemli bir yalıdır. Ancak yalıya Boğaz tarafından bakan birinin yalıyı tek katlı olarak görür. Yalının bahçe tarafından ise iki katlı olduğu anlaşılır. Haremlik ve selamlık bölümleri bulunan yalının haremlik bölümü tarihe dayanamaz. Günümüze sadece yalının selamlık bölümü gelir. Serasker Rıza Paşa Yalısı mimarisi son derece zarif ayrıntılar ile doludur. Özellikle de bahçeye inen merdivenlerinde ince işçilik en zarif hali ile yansır.
