Ziya Kalkavan Yalısı Yeniköy’de bulunur. İstanbul Boğazı Rumeli yakasındaki kuzeydeki son yalıdır. Yalının yapımı oldukça eskiye dayanır. On dokuzuncu yüzyıla ait bir yalıdır. Yalı aynı zamanda Damatyan Yalısı olarak da bilinir.
On dokuzuncu yüzyıl Osmanlı yalıları arasında Ziya Kalkavan Yalısı son derece farklıdır. Zemin katın üzerine bir kat ve son olarak da çatı katından oluşur. Osmanlı döneminde yapılan yapılarda eğer Osmanlı mimarisi hâkim ise hep aynı tarzda ortaya çıkar. Özellikle yalıların rengi bile bu dönemde aynıdır. Ancak batı mimarisine geçildikçe yalıların görünüşlerinde de bir değişiklik ortaya çıkar. Ziya Kalkavan Yalısı da Osmanlı mimarisinden uzak bir etkiye sahiptir. Yalı daha çok batı mimarisi üzerinde yükselir.
Ziya Kalkavan Yalısı, Yeniköy Kayıkhanesinin yanında bulunur. Ziya Kalkavan tarafından son haline getirilse de günümüzde yalı Irak Konsolosluğu olarak kullanılmaya devam eder. Yalının ilk hali büyük oranda korunmaya çalışılarak gerekli onarımdan geçer.
Ziya Kalkavan Yalısı Hakkında Bilgi
Ziya Kalkavan Yalısı ilk olarak Stephan Damatyan tarafından yaptırılır. Stephan Damatyan, Sultan Abdülaziz ve Sultan II. Abdülhamit döneminde yaşar. O dönemin en ünlü matbaacısı olarak da adından söz ettirir.
Ziya Kalkavan Yalısı incelendiğinde Osmanlı mimarisinden oldukça uzak bir yapı görülür. Bu da Stephan Damatyan tarafından Fransız mimarisi ile yalının yapıldığını gösterir. Genellikle de işlemler Ermeni mimarisini işaret eder. Bu yönü ile de yalı diğer yalılardan hemen ayrılır.
Stephan Damatyan tüm yaşadığı süre boyunca bu yalıda ikamet eder. İstanbul Boğazı’na kazandırdığı bu orijinal yalı onun zamanında oldukça modern bir tarza sahiptir. Stephan Damatyan’ın ölümü üzerine de yalı satılır. Bu sırada yalı pek çok defa el değiştirir.
Yalının sahiplerinden biri de Kalkavan ailesidir. Ziya Kalkavan 1960’lı yıllara gelindiğinde yalıyı satın alır. Ziya Kalkavan Yalısı’nın sahibi olan Ziya Kalkavan aynı zamanda yalının kendi ismi ile anılmasını da sağlar. Ziya Kalkavan yalıya oldukça özen gösterir. Yalının tüm bakım ve onarım işlemlerini gerçekleştirir. Ancak bunları tamamen yalının tarihi dokusuna hürmet göstererek yapar. Her zaman yalının ilk günkü görüntüsünden izler taşımasını ister.
Ziya Kalkavan ölünceye kadar bu yalı onun sahipliğinde bulunur. Öldükten sonra da yalı mirasçılarına geçer. Deniz Ticaret Odaları tarafından Ziya Kalkavan mirasçılarından yalı satın alınır. Günümüzde de Irak Konsolosluğu olarak kullanılır.
Ziya Kalkavan Yalısı Mimarisi
Ziya Kalkavan Yalısı’nın ilk ön plana çıkan özelliği sivri çatısıdır. Sivri çatısı Fransız mimarisi ile daha uyumludur. Ayrıca Ziya Kalkavan Yalısı mimarisi hakkında yalının rengi de ipucu verir. Dik çatının kullanılması kimi zaman farklı yalılarda öne çıkar. Genellikle Fransız mimarları ve İsviçre mimarisinde dik çatılar tercih edilir. İstanbul’da da bu çatıların gözlenmesi batı etkisi ile oluşur.
